Thanh niên là là lực lượng to lớn của cách mạng. Vì vậy, trong tư tưởng của mình, C.Mác và Ph.Ăngghen đặc biệt dành sự quan tâm đối với thanh niên, đánh giá cao vai trò của thanh niên trong sự nghiệp cách mạng và các hoạt động xã hội, đặc biệt là trong các phong trào của giai cấp công nhân, tầng lớp lao động. Các ông cũng chú ý nhiều đến việc giáo dục thanh niên, coi đó là nhiệm vụ hàng đầu để đào tạo, hình thành những con người mới, một thế hệ mới với tư cách là những người làm chủ tiến bộ, sáng tạo và có ý thức cho xã hội tương lai xã hội xã hội chủ nghĩa.

Thanh niên với lòng nhiệt tình, tuổi trẻ và lý tưởng về một xã hội tốt đẹp, họ có những sự sáng tạo riêng, luôn khao khát tự do và hiến dâng cho lý tưởng cao đẹp. Ph.Ăngghen đã chỉ ra rằng thanh niên “là đạo quân xung kích của giai cấp vô sản quốc tế và đội hậu bị của Đảng”. V.I.Lênin cho rằng thanh niên là nguồn sinh lực chiến đấu cách mạng của Đảng. Với việc coi thế hệ trẻ là nguồn sinh lực cho cách mạng, cho phong trào đấu tranh của giai cấp công nhân,V.I.Lênin đã kêu gọi những người cộng sản phải hết sức quan tâm đến tầng lớp này. V.I.Lênin cho rằng cần tập hợp thanh niên lại thành tổ chức độc lập, thành những tổ chức hoạt động dưới sự lãnh đạo của Đảng mácxít, điều này cho phép thanh niên tiến hành một cách tốt hơn công việc giáo dục và rèn luyện các đồng chí của mình trong điều kiện có cùng những đặc điểm chung như: lứa tuổi, tính cách, tâm lý... đó là tổ chức Đoàn thanh niên.

Nói về nhiệm vụ của thanh niên, V.I.Lênin cho rằng nhiệm vụ của thanh niên nói chung và của đoàn thanh niên cộng sản và các tổ chức khác nói riêng, có thể tóm gọn bằng một từ. Nhiệm vụ đó là: Học tập. Ông cho rằng, nếu bắt đầu từ việc học, thanh niên sẽ có nhiều thuận lợi hơn trong công việc của mình.

Ngoài nhiệm vụ học tập, thanh niên còn phải tham gia thực hiện một nhiệm cũng hết sức quan trọng và cần thiết cho sự nghiệp cách mạng. Đó là nhiệm vụ thu hút, lôi kéo các thành phần trong nhân dân, dưới sự lãnh đạo chung của đảng mácxít đoàn kết thống nhất đấu tranh cho lợi ích chung của toàn dân tộc.

Kế thừa quan điểm của các nhà kinh điển chủ nghĩa Mác - Lênin, Chủ tịch Hồ Chí Minh nhiều lần khẳng định thanh niên là người chủ tương lai của nước nhà, tuổi trẻ là mùa xuân của xã hội. Trong Thư gửi các bạn thanh niên (ngày 17/08/1947), Người viết “Thanh niên là người chủ tương lai của nước nhà. Thật vậy, nước nhà thịnh hay suy, yếu hay mạnh một phần lớn là do thanh niên”. Hồ Chí Minh nhận rõ thanh niên - thế hệ trẻ Việt Nam là lực lượng xung kích to lớn và quan trọng trên mọi mặt trận của sự nghiệp cách mạng. Họ là đại diện cho tinh thần tự tôn, tự lập của dân tộc; là chủ lực quân, là lực lượng cơ bản trong lực lượng vũ trang, trên mặt trận công nghiệp, nông nghiệp, khoa học, giáo dục...

Nhận rõ vai trò to lớn của thanh niên đối với sự nghiệp cách mạng, Hồ Chí Minh luôn tin tưởng vào thanh niên, vào việc thanh niên sẽ hoàn thành những nhiệm vụ rất vẻ vang của mình - nhiệm vụ của đội quân xung phong tất thắng trong sự nghiệp xây dựng một nước Việt Nam hoà bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh.

Đánh giá cao vai trò, vị trí của thanh niên trong đời sống xã hội, nhưng Hồ Chí Minh cũng thẳng thắn chỉ ra những vấn đề tồn tại trong thanh niên.Đó là sự thiếu từng trải, thiếu kinh nghiệm trong cuộc sống, ít được rèn luyện, thử thách, chưa chịu khó học tập, mắc bệnh hình thức, cá nhân, tự cao, tự đại... Vì vậy,thế hệ trẻ cần được chăm lo, bồi dưỡng để họ hoàn thành sứ mệnh vẻ vang của cả dân tộc. Ngay từ rất sớm, Hồ Chí Minh đã có tầm nhìn chiến lược về bồi dưỡng, giáo dục thanh niên. Ngày 22/07/1926, Người đã viết thư gửi Đại diện Đoàn thanh niên Cộng sản Pháp tại Quốc tế Thanh niên cộng sản xin phép gửi một số thiếu nhi Việt Nam sang Nga học tập "để các em được tiếp thu một nền giáo dục cộng sản chủ nghĩa tốt đẹp”.

Trong công tác giáo dục, bồi dưỡng thế hệ trẻ, Hồ Chí Minh nhấn mạnh đến nguyên tắc giáo dục toàn diện, đầy đủ các mặt “đức, trí, thể, mỹ”.

Hồ Chí Minh cũng chỉ rõ phải hết sức chú trọng giáo dục, bồi dưỡng lý tưởng cách mạng cho thế hệ trẻ. Lý tưởng là mục đích cao nhất, tốt đẹp nhất mà người ta phấn đấu để đạt tới. Lý tưởng của thế hệ trẻ Việt Nam được Hồ Chí Minh chỉ ra và nhắc nhở là: “Chúng ta không một phút nào được quên lý tưởng cao cả của mình là phấn đấu cho Tổ quốc hoàn toàn độc lập, cho chủ nghĩa xã hội hoàn toàn thắng lợi trên đất nước ta và trên toàn thế giới”. Đó là lý tưởng cao cả mà thế hệ trẻ phải được giáo dục và vươn tới. Hồ Chí Minh chỉ rõ giáo dục lý tưởng cho thế hệ trẻ tức là phải dạy cho họ biết yêu nước thương nòi, biết tự lực tự cường, không chịu thua kém ai; làm cho thế hệ trẻ có nhận thức đúng đắn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam; xây dựng niềm tin ở tương lai của đất nước, tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng; giáo dục chủ nghĩa Mác - Lênin.

Trên cơ sở quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về thanh niên, Đảng ta luôn đề cao vai trò, vị trí của thanh niên, xác định thanh niên là lực lượng xung kích cách mạng, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh là đội dự bị tin cậy của Đảng; công tác thanh niên là vấn đề sống còn của dân tộc. Với quan điểm thanh niên là nhân tố quyết định sự thành bại của sự nghiệp đổi mới, Đảng ta một lần nữa khẳng định vai trò và vị thế của thanh niên trong giai đoạn mới và trong chiến lược phát triển nguồn lực con người của đất nước.

Một trong những thành tựu của công cuộc đổi mới đất nước là đã xây dựng được thế hệ thanh niên thời kỳ mới có đạo đức, nhân cách, tri thức, sức khỏe, tư duy năng động và hành động sáng tạo; tiếp nối truyền thống hào hùng của Đảng và dân tộc, nêu cao lòng yêu nước, ý thức xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa; không ngại khó khăn, gian khổ, tình nguyện vì cộng đồng; có trách nhiệm với gia đình, xã hội; có ý chí vươn lên trong học tập, lao động, lập thân, lập nghiệp, làm giàu chính đáng, quyết tâm đưa đất nước thoát khỏi nghèo nàn, lạc hậu; mong muốn được tin tưởng, được cống hiến cho đất nuớc, có việc làm, thu nhập ổn định, đời sống văn hoá tinh thần lành mạnh phong phú, môi trường sống an toàn.

Tuy nhiên, bên cạnh những tấm gương, những phong trào của thanh niên vẫn còn tồn tại những mặt còn hạn chế, những yếu kém mà một bộ phận thanh niên hiện nay chưa thể hiện được vai trò, vị trí của mình trong sự nghiệp cách mạng chung của đất nước trong giai đoạn hiện nay. Một bộ phận thanh niên thiếu tích cực trong quan điểm sống, dễ bị sa vào các tệ nạn xã hội; tính độc lập, chủ động, sáng tạo chưa đáp ứng yêu cầu của sự phát triển trong thời đại mới.

Không những thế, nhận thức chính trị của một bộ phận thanh niên còn hạn chế, dẫn tới tình trạng mất phương hướng, bị các thế lực thù địch lôi kéo để nói xấu, chống phá Đảng và Nhà nước và chế độ ta.

Trong thời gian tới cần tăng cường giáo dục truyền thống văn hóa, lịch sử của Đảng và dân tộc, lý tưởng cách mạng, nâng cao nhận thức chính trị cho thanh niên. Cần xây dựng chuẩn mực đạo đức và định hướng giá trị mới cho thanh niên theo tư tưởng Hồ Chí Minh. Chủ động hơn công tác chính trị, tư tưởng; nắm bắt và dự báo tình hình tư tưởng thanh niên; kịp thời đấu tranh, tuyên truyền làm rõ các âm mưu, luận điệu sai trái, giúp thanh niên hiểu và tích cực đấu tranh với âm mưu “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch. Bảo đảm tính chính trị, sự định hướng của Đảng làm phong phú và sâu sắc hơn các nội dung giáo dục, nhất là về lý tuởng, đạo đức lối sống. Đồng thời, phải quan tâm tới những nguyện vọng, những lợi ích chính đáng của thanh niên. Đó có thể là nhu cầu làm giàu cho bản thân và gia đình, hoặc mong muốn khẳng định và phát triểnnhân cách của mình, sự chia sẻ, sự cống hiến, được tôn trọng, được đánh giá, được ghi nhận, được đề cao. Chủ động, tin tưởng giao cho thanh niên những nhiệm vụ quan trọng, tạo điều kiện để thanh niên có điều kiện và cơ hội để phấn đấu, trưởng thành, phát triển quê hương, đất nước.

Đổi mới nội dung, phương thức hoạt động, xây dựng Đoàn thực sự vững mạnh về chính trị, tư tưởng và tổ chức, để xây dựng môi trường giáo dục, bồi dưỡng, rèn luyện, khơi dậy và phát huy tính xung kích của thanh niên.

Vừa qua, tại Đại hội Đoàn toàn quốc thứ XII, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nêu những định hướng, nhiệm vụ trọng tâm đối với công tác Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi. Đó là phải làm tốt hơn nữa công tác giáo dục chính trị, lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống văn hóa cho thế hệ trẻ, để thế hệ trẻ, chủ nhân tương lai của đất nước ta thực sự vừa “hồng”, vừa “chuyên”. Cùng với đó, thanh niên phải tiên phong trong việc trau dồi đạo đức cách mạng; sáng tạo trong học tập, lao động, sản xuất, sáng tạo; bản lĩnh và kiên định trong việc bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ quốc gia, dân tộc để chung sức cùng toàn Đảng, toàn quân và toàn dân ta xây dựng nước Việt Nam phồn vinh, hạnh phúc.